Zasłużony muzułmanin, absolwent sejneńskiej szkoły

Sejneńskie szkoły miały wśród swoich absolwentów wiele wybitnych osobistości. Wśród nich jest zasłużony dla niepodległości 1918 roku polski Tatar, Aleksander Sulkiewicz.

Sulkiewicz, którego imiona i nazwisko w pełnym brzmieniu to Iskander Mirza Duzman Beg Sulkiewicz, urodził się we wsi Skiersobole Tatarskie (dziś Skiersabaliai I w rejonie kalwaryjskim na Litwie, wieś jest oznaczona numerem dla odróżnienia dwóch innych o tej nazwie, położonych w rejonach mariampolskim i wileńskim). Był spokrewniony z generałem majorem wojsk litewskich, Józefem Bielakiem. 

We wczesnym dzieciństwie Sulkiewicza jego rodzina wyjechała do Konstantynopola (dziś Stambuł w Turcji) i tam chłopiec pobierał pierwsze nauki. Jednak po śmierci męża matka, Rozalia Sulkiewicz, zdecydowała się w 1880 roku na powrót na Suwalszczyznę. Aleksander po naukę przyjechał z Suwałk właśnie do szkoły w Sejnach. 

Dorosły Aleksander zaangażował się w tworzenie i rozwój kolejnych socjalistycznych stronnictw i kół, w tym Polskiej Partii Socjalistycznej, w której to zaczęła się jego przyjaźń z Józefem Piłsudskim. Działał m.in. w Wilnie, a także w Suwałkach, gdzie pracował jako urzędnik izby skarbowej, oraz jako urzędnik komór celnych w miejscowościach powiatu mariampolskiego.

Biograf Sulkiewicza, Jan Cynarski wspomina, że jego bohater podejmował kolejne prace, aby mieć możliwość zakonspirowanego pozyskiwania ludzi dla partii, podkopującej carską władzę. W skromnym i dobrodusznym urzędniku nikt nie podejrzewał jednej z "głów" rewolucji.

W 1903 roku podczas jednego z zatrzymań żandarm rosyjski miał zapytać Sulkiewicza, po co jako Tatar i muzułmanin działa w PPS i miesza się do polskich spraw. "Moja rodzina od kilkuset lat jest polską" - miał odpowiedzieć konspirator.

Niezwykle aktywny, Sulkiewicz współorganizował ucieczkę Piłsudskiego po aresztowaniu w Petersburgu, nieustannie jeździł w organizacyjnych sprawach od Kijowa, przez Szwecję, Danię po Niemcy. Mieszkał m.in. w Łodzi. Na rodzinnej Suwalszczyźnie przebywał jeszcze raz jako legionista polski w trakcie I Wojny Światowej.

Jego legionowe walki o niepodległość Polski zakończyły się w 1916 roku śmiertelnym postrzałem, gdy w trakcie bitwy pod Sitowiczami biegł na pomoc rannemu koledze. Aleksander Sulkiewicz spoczywa na cmentarzu wojskowym na warszawskich Powązkach. 

Zasługi Tatarów dla polskiej obronności są znane i wielokrotnie opisywane, ale dziedzin, w jakich się odznaczyli, było znacznie więcej i były wśród nich tak odległe od wojskowości, jak... kinematografia.

Wystarczy wspomnieć urodzonego w Suwałkach aktora, Emira Buczackiego, którego możemy pamiętać z "Nocy i dni" lub "Faraona", a także scenografa Michała-Mirzę Sulkiewicza, autora dekoracji wnętrz w "Obywatelu Piszczyku" i "Kronice wypadków miłosnych" oraz scenografii do filmów "Smoleńsk" i "Syberiada Polska".

Fot. Wikipedia, A. Sulkiewicz w mundurze Legionów Polskich.