Życie w pieśni

Koiły zmęczenie pracą, umilały czas, pomagały wejść w uroczysty stan, ale też napominały i pomagały zawrócić na dobrą drogę - pieśni tradycyjne Suwalszczyzny to skarbnica obyczajowa.

Wstydliwie pomijane i zapominane przez nowe pokolenia, na szczęście zostały zachowane przez badaczy i entuzjastów, którzy dopóki mogli, odwiedzali starszych wiekiem śpiewaków i muzykantów, nagrywali i zapisywali słowa. Dzięki nim znamy je dzisiaj.

Dawniej pieśni towarzyszyły niemal każdej czynności wykonywanej w gospodarstwie. Mogły być proste, a jednocześnie mieć coś z wyrazów uszanowania wobec darów natury i zwracać się do nich niczym do żywych osób.

Taka jest pieśń, nagrana w 1994 roku w Żegarach. Zaśpiewał ją badaczom krawiec Jan Jakubowski (1906-2000), a jej słowa przytaczają Izabela Filipiak-Sokołowska i Janusz Sokołowski w pracy "O suwalskiej pieśni ludowej i wybranych przykładach jej regionalnego nacechowania" (w roczniku Augustowsko-Suwalskiego Towarzystwa Naukowego z 2007):

Do domu żytko, do domu,

s-ia naulali na poliu.

Do domu żytko, do domu,

za jeden miesiąc na poliu.

Nie długo u nas gościować

I znów na poliu zimować.

Do domu żytko, do domu,

I znów za miesiąc na poliu.

Inne pieśni dostarczały słuchaczom możliwości przeżycia "dreszczyku" w bezpiecznym otoczeniu rodziny i sąsiadów, lub spełniały podobną rolę, jak dzisiaj oglądanie seriali o nieprawdopodobnych perypetiach bohaterów. 

W 1978 roku Aniela Rudzińska (rocznik 1895) ze Smolan zaśpiewała naukowcom taką pieśń:

I przyjechali te straszne Kozacy,

Pani Przybylska ucieka z pałacu.

A uon jo prosi, a uon jo woła:

nie uciekaj żono, bądź z nami wesoła.

Na, tobie kluczy, idź do piwnicy,

ponalewaj gościom wina ze szklanicy.

Pani Przybylska wchodzi do piwnicy,

a najstarszy Moskal już pieniądzy liczy.

I naliczył Moskal czterdzieści tysięcy,

a Przybylski krzyczy: Idź, Moskalu więcej.

I naliczył Moskal bez końca, bez miary,

a Przybylski woła: Jeszcze dwa talary!:

Pani Przybylska wychodzi z piwnicy,

a najstarszy Moskal “Wiwat !” Krzyczy

Ej wiwat, wiwat, choć i z cudzej strony,

a pan Przybylski sprzedał swoje żone.

I wziął jo Moskal za te cienkie boki,

i wsadził ją, wsadził w ten powóz głęboki.

A ona krzyczy, a ona woła:

“Mój kochany mężu, ratuj od Moskala!” 

Zgiń ty, przepadnij zła ty czarownico,

nie miałem ja dobra od początku życia:

Adjo, Jadwisiu, Kasiu i Marysiu,

więc was nie zobacze, tylko jeszcze dzisiaj.

Nikogo mi nie żal, jak tych troje dziatek,

oni sie zostali sieroty bez matki.

A ona jemu odpis odpisała:

”Lepiej u Moskala, niż u ciebie miała”

U ciebie chodziła w biedzie i w tęsknocie,

a u Moskala we srebrze i złocie.

Piękny przykład pieśni ostrzegającej, co czeka ludzi, gdy nie będą żyli po bożemu, przekazał badaczom Mieczysław Pachutko z Zaleskich (1928-2017), śpiewak i skrzypek z rodziny z tradycjami. Po polsku śpiewał jego ojciec, po polsku i białorusku - jego babcia.

Przyznawał on, że najbardziej lubi śpiewać pieśni żałosne. Takie też prezentował na prestiżowym Ogólnopolskim Festiwalu Śpiewaków i Kapel Ludowych w Kazimierzu Dolnym.

Sokołowscy cytują następującą pieśń:

Sybilija mówi święta:

żyć będziemy, jak zwierzęta,

o Bogu też zapomniemy,

swoje dusze potępimy.

Szatan dusze opanuje

I kroliostwo nam zwojuje,

będziem płakać, lamentować,

Bóg nie raczy nam darować.

Weźmy sobie do pamięci,

czy to wszystko nam sie święci,

różne mody i wybryki,

maszyny, różne techniki.

Panny strojo brzydkiej mody

kosmetyki dla urody.

A gdy pójdzie do koscioła,

rozgłąda sie dookoła,

nie słucha słowa Bożego,

pyszna ze stroju swojego.

Domy będo powalone

i kościoły poniszczone,

i nastaną ciężkie lata,

tedy będzie koniec świata.

Spadkobiercami spuścizny po Mieczysławie Pachutko są członkowie Stowarzyszenia "Krusznia"

Fot. własna/M. Pachutko podczas festiwalu "Oj wiosna ty wiosna" Stowarzyszenia "Krusznia".